Staklo je veoma rasprostranjeno i primenljivo u najrazličitijim domenima. Zahvaljujući svojoj estetskoj atraktivnosti i brojnim povoljnim performansama, danas je jedno od nezaobilaznih građevinskih materijala moderne gradnje kojim se odgovara i savremenim imperativima u pogledu energetske efikasnosti.
STAKLO DANAS
Staklo danas biva sve češći element savremene gradnje. Staklene površine postaju sve veće i atraktivnije – od prozora preko celog zida do staklenih fasada. One nam pružaju više dnevne svetlosti i time čine naš prostor obitavanja komfornijim. Međutim, razvoj stakla kao građevinskog materijala je omogućio da se staklene jedinice uklapaju i u savremeni koncept energetske efikasnosti jer zahvaljujući svojim performansama igraju ključnu ulogu u očuvanju toplote i uštedi energije potrebne za grejanje i hlađenje objekta. Napredak stakla je izuzetno važan jer ukupni toplotni gubici kroz prozore iznose čak 50% ukupnih toplotnih gubitaka zgrade, što je i desetak puta više od toplotnih gubitaka kroz zidove. Stoga je jasno koliko važnu ulogu ima energetska efikasnost prozora u ukupnim energetskim potrebama objekata.
RAZVOJ PROZORSKIH STAKALA
U prošlosti su prozore činile ručno duvane staklene površine koje nisu imale dobru providnost, te su iskrivljivale pogled. Pedesetih godina XX veka dolazi do razvoja plutajućeg stakla. Zagrejano na visokim temperaturama, sve dok se ne istopi, a potom preliveno na sloj kalaja koji omogućava glatkoću. Na ovaj način se obezbeđuje odgovarajuća glatkoća stakla. Velike staklene površine se hlade, a potom seku u manjim formatima. Naknadno mogu da se poliraju i da im se dodaju različiti aditivi kako bi imale potrebna svojstva. Tako se, na primer, u toplijim krajevima koriste premazi na bazi gvožđa koji filtriraju svetlost i UV zračenje.
Prozori sa trostruko izolovanim staklom
Takođe, nekada se na prozorima ručno dodavalo još jedno stakleno krilo kako bi ono imalo dodatnu zaštitu koja sprečava gubitak toplote. S obzirom na to da je ovo bilo nepraktično, rešenje se javilo s pojavom termopan stakla, sačinjenog od dva sloja stakla između kojih je vazdušni sloj. Zarobljeni vazduh pruža izolacionu moć. U današnje vreme vazdušni sloj zamenjuju plemeniti gasovi, poput argona.
Sedemdesetih godina XX veka prozorima se počelo dodavati i treće staklo, što, međutim, pobuđuje kontraverze budući da postoje stanovišta da se time smanjuje strujanje vazduha koje omogućava razvoj vlažnosti.
Osim povećanja slojeva stakla, jedan od načina unapređenja njegovih izolacionih karakteristika jeste i povećanje širine vazdušnog sloja između stakla, sa 6,5 na 13 mm.
STAKLO KAO ENERGETSKI EFIKASAN MATERIJAL
Za energetski efikasnu stolariju danas se najčešće koristi niskoemisiono staklo (low-E). Ono je premazano slojem metalnog oksida kojim se smanjuje prolazak proizvedene toplotne ili rashladne energije kroz prozorsko okno. Doskorašnji standard, termoizolaciono staklo paket sa dvostrukim staklom – jednim niskoemisionim i drugim obično float, sada je prevaziđeno. Naime, merenja emisije energije su pokazala da veći broj panela donosi veću uštedu.
Standard pasivne kuće
// Stoga se preporučuje stolarija sa kombinacijom 4 low-E + 14 argon + 4 float + 14 argon + 4 low-E (srednje staklo je uvek obično). //
Zamena spoljašnjem niskoemisionom staklu može biti stopsol staklo jer ono minimalizuje količinu svetlosti koja ulazi u prostor. Uglavnom se ugrađuje u prozore na sunčanoj strani objekta budući da su ona najpodložnija zagrevanju. Ako je moguće, umesto njega se u stolariju može ugraditi kaljeno ili laminirano staklo. Kaljeno staklo je najčešći izbor kod staklenih fasada jer je ono 4-5 puta jače i savitljivije od nekaljenog iste debljine. Time omogućava veću izdržljivost i otpornost usled udara groma ili temperaturnih promena. Ono može biti kako u osnovnoj, tj. providnoj varijantni, tako i u boji, što omogućava različito stilizovanje objekta.
Prema najnovijim standardima u fasade se ugrađuju bar dva stakla, gde je spoljašnje kaljeno, a unutrašnje laminirano.
// Laminirano ili ampleks staklo je drugi tip sigurnosnog stakla. Dobija se spajanjem više staklenih ploča u jednu pomoću folija – PVB, EVA ili SGP folije, pri čemu je SGP najinovativnije rešenje jer je otpornije na kidanje, savijanje i koristi se tamo gde se očekuje najviši stepen sigurnosti. //
ALU stolarija / prozori velikih dimenzija
Kako se vrste stakala razlikuju, tako se razlikuje i koeficijent prolaznosti toplote, te se on kreće od 0,8 W/m2K kod najboljih prozora, tj. onih s troslojnim staklima i gasnim punje- njem, pa sve do 3,5 W/m2K kod starih, odnosno jednostrukih drvenih prozora što znači da kvalitet staklene jedinice – oličen u debljini stakla, širini i broju međuprostora, ali i vrsti gasa koja ispunjava taj međuprostor, direktno utiče na transmisione gubitke, odnosno, oni su niži što je kvalitet stakla veći. Preporučljivo je da ukupni koeficijent prolaza toplote ne prelazi 1,8 W/m2K, dok se u savremenim niskoenergetskim i pasivnim kućama taj koeficijent kreće između 0,80 i 1,40 W/m2K.
Toplotni učinak stakla već izgrađenih objekata može se i popravljati postavljanjem niskoemisionih folija.
Napretku stakla kao građevinskog materijala doprinose propusnost svetlosti, transparentnost, ali i mogućnost obrade i oblikovanja. Sirovine potrebne za njegovu proizvodnju – pesak, natron i kreč, zastupljene su u prirodi u neograničenim količinama. Krajnje obrađeno, staklo je postojan materijal, stabilne forme, može imati odlične izolacione i zvučne karakteristike, pružiti solarnu i UV zaštitu.
Autor teksta: Sanja Dakić