Loznica je grad smešten u zapadnoj Srbiji, ima bogatu istoriju koja seže unazad hiljadama godina. Arheološka istraživanja svedoče da je područje današnje Loznice naseljeno još u prapostojbini čovečanstva. Tokom rimskog perioda, Loznica je bila deo provincije Gornje Mezije, a ostaci rimskih građevina mogu se pronaći u okolini. Svedoci prošlih vremena su Crkva Pokrova Bogorodice u Loznici, Manastir Tronoša, Manastir Čokešina, spomenici na Gučevu, u Tekerišu, Dragincu, kao i etno selo Tršić. Nakon oslobođenja od Osmanlija, Loznica je prošla kroz modernizaciju i razvoj u 19. veku. U to vreme, izgrađene su mnoge značajne javne zgrade, kao što su škole, crkve i trgovi, koje su obeležile urbani pejzaž Loznice. U 20. veku Loznica je prošla kroz različite arhitektonske stilove, uključujući elemente secesije, klasicizma i modernizma.
Danas, Loznica nastavlja da se razvija i obnavlja svoju arhitekturu, sa modernim građevinama koje se uklapaju u bogatu istorijsku pozadinu grada. Sve ove karakteristike čine arhitekturu u Loznici jedinstvenom i značajnom za proučavanje i uživanje u njenoj lepoti, a predstaviće nam ih lokalni arhitekta Vladimir Pavlović iz studia „Arhitekton“.
Loznica / foto: wikimedia.org
Grad Loznica ima bogatu arhitektonsku baštinu. Šta je to što ga po Vama najbolje karakteriše?
Arhitektura grada Loznice obuhvata različite stilove i periode, od srednjovekovnih manastira do modernih zgrada. Takođe se mogu videti i primeri kasnijih stilova poput neoklasicizma i secesije. Najstariji objekat na teritoriji grada Loznice je Manastir Tronoša. On predstavlja pravoslavni manastir smešten u blizini grada Loznice u Srbiji. Manastir je poznat po svojoj arhitekturi koja kombinuje elemente srpskog srednjovekovnog stila i kasnog baroka. Pored toga u blizini se nalazi i Turistički kompleks Tršić koji predstavlja zaštićeno područje od istorijskog značaja, sa objektima koji predstavljaju arhitekturu tradicionalnog srpskog sela u kome se nalazi i spomen kuća Vuka Stefanovića Karadzića.
Kasniji očuvani objekti su zgrada osnovne škole „Anta Bogićević” koja je osnovana i izgrađena krajem XVIII veka. Hram Pokrova Presvete Bogorodice koji datira iz 1873. godine, urađen je u akademskom stilu. Kao poseban arhitektonski dragulj mora se pomenuti i banja Koviljača, koja se nalazi nadomak Loznice i predstavlja pravu riznicu objekata izgrađenih u akademskom stilu. Najlepša i najreprezentativnija zgrada u Banji Koviljači je definitivno Kur Salon, a vremenom je ovo zdanje postalo i prepoznatljivi simbol grada. Zdanje je podignuto 1932. godine, a naručilac je bio sam kralj Aleksandar I Karađorđević, koji je hteo da Srbija u novoj državi ima banje kakve su imali srednjoevropski kraljevi i carevi.
Poslovni prostor, Beograd/ 3D vizualizacija: Ahitekton
Od početka je Kur Salon građen za zabavu banjskih gostiju i tadašnje elite i kao takav do danas je sačuvao duh prošlih vremena i raskošnih balova. Projektovali su ga arhitekte Dragoslav Đorđević i ruski bračni par Nikola i Olga Krasnov, dok je za enterijer bio zadužen Milan Minić, arhitekta i slikar. U periodu posle Drugog svetskog rata, Loznica je doživela modernizaciju i razvoj industrije pa je sa tim došlo do izgradnje većeg broja objekata i modernizacije infrastrukture. Izgrađen je veliki broj objekata stambenog i poslovnog karaktera, a kao poseban može se izdvojiti zgrada tržnog centra koja je izgrađena 1980. godine, kada je i dobila Borbinu nagradu za arhitekturu.
Kako se razvijala Loznica za vreme Vašeg odrastanja i školovanja za profesiju kojom se danas bavite? Na koji način ste posmatrali grad tokom tih godina?
Za vreme mog odrastanja, Loznica je većim delom bila u stagnaciji. U periodu od 1990. do 2001. godine skoro da se ništa značajno nije dešavalo usled ekonomske i političke situacije u zemlji. Tek od 2001. godine dolazi do povećanja građevinske aktivnosti koja kulminira od 2019. pa do sada. Od 2001. godine do sada izgrađen je i gradi se veliki broj objekata, najviše višeporodičnog stanovanja ali i objekata kao što su vrtići, turističko rekreativni kompleksi, crkve, industrijski objekti i sportske sale. Kao najznačajniji možda se izdvaja objekat gradskog stadiona koji je završen u maju 2023. godine.
Komercijalni objekat, Beograd / 3D vizualizacija: Arhitekton
Koliko je novogradnja stambenih objekata uzela maha u vašem gradu i kako Vam izgleda od momenta projektovanja do ugradnje materijala i završnih radova?
U Loznici je veliki broj novoizgrađenih objekata. Arhitektura samih objekata je raznnolika. Od objekata koji su zaista promišljeni i izgrađeni po najvišim standardima do objekata koji su čisto investitorski orijentisani i podređeni stvaranju profita. Već na prvi pogled može se uočiti da je više objekata koji su rađeni u cilju ostvarivanja što većeg profita. Ovakve objekte karakteriše odsustvo bilo kakvog arhitektonskog izraza. Svojim gabaritima i estetikom spolja, ali i lošim funkcionalnim rešenjima unutra oni ostavljaju velike posledice na urbanu matricu, smanjuju kvalitet života građana i što je najgore ostaju kao svedok loše arhitektonske prakse, a usudio bih se reći i velike gramzivosti ljudi koji učestvuju u njihovoj izgradnji. Na sreću ima i dobrih primera, neke od zgrada finansirali su i projektovali ljudi čiji moral i obrazovanje ne dozvoljavaju da se spadne ispod minimuma pristojnosti i kulture pa se u gradu može naići i na dobre primere savremene arhitekture.
Porodični objekat, Bojnik / 3D vizualizacija: Arhitekton
Koji su primeri dobre arhitektonske prakse u Loznici?
Ima dosta primera dobre arhitektonske prakse u Loznici. Svaki objekat koji svojim postojanjem ne ugrožava susedne objekte, koji svojim izgledom ne narušava uspostavljeni ambijent, svojom funkcijom omogućava korisnicima da uživaju boraveći u njemu je primer dobre arhitektonske prakse.
Da li primećujete napredak u primeni energetski efikasnih sistema i inovativnih tehnologija u svojoj okolini?
Da, velika konkurencija na tržištu nekretnina u Loznici polako dovodi do povećanja standarda gradnje. Sve više se primenjuju savremeni materijali i njihov kvalitet se iz godine u godinu povećava.
Stambeni objekat, Banja Koviljača / 3D vizualizacija: Arhitekton
Kako se sada postupa prema istorijskim i kulturnim objektima od značaja? Da li postoje aktivni projekti obnove i revitalizacije ili je ipak primarno rušenje u takvim situacijama?
Odnos prema kulturnom nasleđu kojeg Loznica ima zaista je raznolik. Dok se objekti koji su pod zaštitom zaista ne ruše da bi se na njihovom mestu gradilo, ne postoji plan obnove i revitalizacije istih pa se sami od sebe urušavaju. Pored toga u okviru zaštićenih zona bez dozvole dolazi do izgradnje objekata koji svojom arhitekturom i namenom ugrožavaju kulturnoistorijske spomenike. Moram napomenuti kao pozitivno da je izvedena sanacija zgrade Kur salona u Banji Koviljači koja predstavlja arhitektonski dragulj našeg kraja.
Stambeni objekat, Beograd / 3D vizualizacija: Arhitekton
Kako birate materijale za svoje projekte i u kojoj su meri investitori u Loznici prihvatili energetski efikasna rešenja koja u samom startu jesu skuplja, ali na kraju donose velike uštede i povećavaju kvalitet stanovanja?
Savremeni način gradnje doveo je do pojave velikog broja kvalitetnih materijala koji svojim karakteristikama omogućavaju visoku energetsku efikasnost objekata. Sam kvalitet materijala je definisan pravilnikom o energetskoj efikasnosti i minimum se generalno poštuje. Dalje povećanje energetske efikasnosti i kvaliteta materijala koji se ugrađuju zavisi isključivo od investitora. Iako postoje primeri takve prakse u Loznici moram da kažem da nisu česti i da se u većini slučajeva ispunjava zakonski minimum.
Porodični objekat, Loznica / 3D vizualizacija: Arhitekton
Kako razvijate dobar arhitektonski koncept za određeni projekat i koliko je bitna saradnja svih činioca u lancu?
Ukoliko bih morao da kažem kako nastaje dobar koncept za jedan objekat odnosno da izdvojim neki činilac u nastajanju onda bi to definitivno bila analiza. Pod tim podrazumevam analizu svih relevantnih činilaca za jedan projekat od lokacije, preko potreba korisnika do upotrebe materijala i ostalih faktora koji utiču na jedno rešenje. Pritom da bi arhitektura imala kvalitet ona mora da postigne balans između estetike, konstrukcije, funkcionalnosti, racionalnosti, da odgovori na postavljene zahteve korisnika i uklopi se u ambijent u kome se nalazi. Koncept ARHITEKTURA = KULTURA je možda osnovna karakteristika onoga sto ja pokušavam da postignem svojim delima.
Stambeni objekat, Beograd / 3D vizualizacija: Arhitekton
Možete li da izdvojite jedan projekat koji je za Vas bio značajan ili je promenio vašu arhitektonsku karijeru?
Ne mogu da izdvojim posebno ni jedan projekat, svaki projekat koji sam radio naučio me je nešto novo svaki je priča za sebe i svaki mi je zaista drag na svoj način. Arhitekta bi trebao da korača misleći o lepom i lepo stvarajući da pobeđuje sebe.