Intervju: Mladenovac kroz arhitekturu i stilove tokom vremena sa Đurđom Đukić

Za časopis „grenef – građevinarstvo & energetska efikasnost” i redovnu rubriku Arhitekta jednog grada govori Đurđa Đukić, spec.inž.arh, Atelje Đukić

U okviru naše redovne rubrike „Arhitekta jednog grada“, u ovom izdanju časopisa „grenef“ imamo zadovoljstvo da razgovaramo sa Đurđom Đukić spec.inž.arh, istaknutom arhitektkinjom iz Mladenovca i suosnivačem Ateljea Đukić.

Đurđa je nedavno osvojila prestižnu BIG SEE nagradu za arhitekturu za svoj inovativni projekat vikendice SoHouse, što je povod da detaljnije istražimo njeno stvaralaštvo, kao i arhitektonske i urbanističke karakteristike njenog rodnog grada. Kroz razgovor sa njom, otkrivamo kako je odrastanje u ovom gradu oblikovalo njen profesionalni put i stil. Đurđa deli s nama svoja sećanja na detinjstvo u Mladenovcu, priča o značajnim građevinama koje su je inspirisale, i analizira razvoj urbanizma u svom rodnom gradu.

Kroz intervjue sa lokalnim arhitektama, kao što je Đurđa, želimo da osvetlimo specifičnosti arhitekture i urbanizma u različitim gradovima širom Srbije. Đurđa nam otkriva izazove sa kojima se Mladenovac suočava danas, kao i svoje vizije za budućnost grada.

Osim toga, detaljno ćemo da govorimo o njenom nagrađenom projektu SoHouse na stranicama 88-93, istražujući inspiraciju i ključne karakteristike ovog jedinstvenog arhitektonskog dela.

Možete li nam reći nešto o svom rodnom gradu Mladenovcu? Kako je odrastanje u tom gradu uticalo na Vaš izbor karijere i arhitektonski stil?

Mladenovac je jedan od najmlađih gradova u Srbiji, nastao krajem XIX veka kao posledica izgradnje pruge Beograd – Niš. Gradska sredina se razvijala na način da je na maloj površini danas prisutno skoro sve od sadržaja koje jedna sredina treba da ponudi stanovnicima. Brojne se prednosti vezuju za veličinu i poziciju Mladenovca. Odrastanje u Mladenovcu nije imalo posebnog uticaja na sam izbor karijere, više bih to pripisala ličnim afinitetima i porodičnom brendu, s obzirom da je Atelje Đukić porodična firma, na čelu sa mojim ocem Goranom i bratom Dimitrijem. Mladenovac me je, kasnije tokom studija, naveo na dodatna promišljanja po pitanju poboljšanja i unapređenja životne sredine, čime sam se bavila na Specijalističkim studijama (Energetski efikasna i zelena arhitektura).

Kada ste prvi put shvatili da želite postati arhitekta? Postoji li neka specifična građevina ili osoba koja je inspirisala tu odluku?

Naklonost prema crtanju i modelarstvu postojala je od ranog detinjstva.

Naravno, najvećeg uticaja imao je moj otac i kolega, Goran Đukić, uz čiji rad sam imala prilike da vidim kako izgleda stvarati i graditi objekte različitih namena.

Težila sam procesu u kom imate priliku osmisliti koncept u glavi, preneti na papir, pratiti izvođenje objekta i na kraju ušetati u prostor, ili omogućiti drugima da koriste prostor. Među građevinama koje bih prikazala kao potencijalne inspiracije jesu Sportsko rekreativni centar i pozornica u sklopu Doma Kulture, u kojima sam tokom odrastanja provodila dosta vremena.

Mladenovac ima bogatu istoriju. Koje objekte ili mesta u Mladenovcu smatrate najznačajnijim i zašto?

Slažem se, Mladenovac ima kratku ali bogatu istoriju. Izdvojila bih objekte izgrađene sa prvim formiranjem grada, kao što je Stara Mehana – drugi po redu planski izveden objekat posle železničke stanice, kao i nekoliko kuća uglednih advokata i lekara. Tu govorimo o objektima koji pripadaju stilu (austrougarske) secesije, a čije su fasade danas obnovljene. Tu su naravno i planski formirana višeporodična naselja, poput centralnog naselja Pijaceta, kao i Dom kulture (1953), oba rađena prema projektima profesora Zorana i Božidara Petrovića. U sklopu Pijacete je i prvi sagrađen soliter, koji se svojom visinom i danas izdvaja kao gradski reper.

Kako biste opisali arhitekturu Mladenovca? Da li postoji neki dominantni stil ili je grad mešavina različitih uticaja?

S obzirom na vreme kada je nastao, između dva rata, među objektima u glavnoj ulici (ulica Kralja Petra Prvog) dominira secesija, nakon čega je usledio period socijalističke gradnje. Među naseljima sa pravilnom urbanističkom formacijom izdvaja se naselje 25. maj, sa oko 5000 stanovnika i idealnim odnosom parking mesta, zelenih i rekreativnih površina.

Poslednjih 5 do 10 godina grad se razvija kroz savremenu arhitekturu, najviše se grade stambene višeporodične zgrade čiji stilovi zavise od željene investicije, stoga se može reći da je grad mešavina različitih uticaja i vremenskih perioda.

Kako se, prema Vašem mišljenju, razvijao urbanizam u Mladenovcu tokom godina? Koji su bili ključni momenti u njegovom urbanističkom razvoju?

U vreme Jugoslavije, Mladenovac je formiran kao industrijski grad. Među fabrikama postojale su: Fabrika džakova Petar Drapšin, Minel, Progres, Keramika Mladenovac, Elektro-šumadija itd. Za kratak period doživeo je brz demografski razvoj kao posledica odlične geografske pozicije, koja se može okarakterisati kao raskršće Šumadije. Tokom svog razvoja vođeno je računa o urbanističkom konceptu, tako da Mladenovac ima jasno definisanu matricu sa jako urednim sadržajima.

U razvoju grada učestvovao je i Atelje Đukić, sa projektovanjem i izgradnjom dva stambena naselja: Đul bašta (na površini od 1 ha i 180 stanova), i naselje Krošnja sa šest stambenih zgrada (površine 0,4 ha)

Koji su glavni arhitektonski izazovi s kojima se suočava Mladenovac danas?

Kao glavni izazov istakla bih prekomernu izgradnju višeporodičnih objekata u centralnim zonama, gde je i pre izgradnje izostajala odgovarajuća infrastrukturna opremljenost. Razvoj grada se danas vodi parcijalno, što za rezultat ima lošu infrastrukturu.
Prostornim planom je potrebno jasnije definisati budući održiv razvoj kako bi se održao kvalitet inicijalnog urbanizma.

Navela sam fabrike koje su postojale u industrijskoj zoni grada, a koje su privatizacijom doživele gašenje ili danas imaju minimalan radni proces. Kao posledica toga javila se dnevna migracija sa preko 11.000 stanovnika koji putuju ka drugim beogradskim opštinama. Razvoj grada je u tom smislu skoncentrisan na pravac te migracije.

Da li smatrate da postoji potreba za očuvanjem starih građevina u Mladenovcu? Kako balansirati između modernizacije i očuvanja kulturne baštine?

Naravno, starih građevina nema puno i baš zato ih treba očuvati. Sanacije i rekonstrukcije moraju biti rađene u skladu sa propisima kako se ne bi izgubio rukopis vremena iz kog potiču.

Tokom prakse smo se, kao biro, susretali sa rekonstrukcijom i dogradnjom postojećih objekata, i ukoliko bi postojala neka specifičnost vezana za period izgradnje ili ornamente, trudili bismo se da očuvamo što više, a da dograđene delove prikažemo u savremenom duhu.

Kako se osećate povodom osvajanja BIG SEE nagrade? Šta ta nagrada znači za Vas lično i za vaš studio?

Sjajno! BIG SEE radi jako lep posao kada je reč o promociji arhitekture i veoma sam srećna što sam imala priliku da prezentujem projekat, svoj rad i rad Ateljea.

Nagrada je veliki podsticaj za sve i inspiracija za nastavak rada i održavanja kreativnog pristupa u radu sa klijentima.

Možete li nam reći više o Vašem nagrađenom projektu SoHouse? Šta je bila inspiracija za ovaj projekat i koje su ključne karakteristike ove vikendice koje su dovele do dobijanja nagrade?

SoHouse predstavlja vikend kuću koja je projektovana za korišćenje tokom cele godine. Lokacija pripada selu Dučina na teritoriji opštine Sopot, ima zavidno prirodno okruženje, i inspirativna je sama po sebi.

Projekat je rezultat razumevanja potreba i zamisli klijenta, a jedna od glavnih stavki bila je jednostavnost prilikom oblikovanja. S obzirom na osunčanost, prostorije su organizovane tako da unutrašnjost bude u najvećoj meri prirodno osvetljena. Trem je natkriven konzolnom nadstrešnicom koja daje poseban pečat izgledu vikend kuće.

Tema ovogodišnjeg BIG SEE događaja bila je materijalizacija objekata.

Ako uzmemo u obzir jednostavnost forme, na objektu dominiraju detalji poput niša i pokretne zavese na tremu – sa kojima objekat dobija na dinamičnosti i ima promenljiv izgled.

Kako vidite budućnost arhitekture u Mladenovcu? Koje promene ili projekte biste voleli da vidite realizovane u narednim godinama?

Kao grad koji ima dobru urbanističku podlogu, budućnost vidim u obnovi, sanaciji, planskoj novogradnji i aktivaciji projekata koji uključuju parkovske površine i rekreativni sadržaj. Ono što svako može primetiti kada boravi u gradu jeste velika količina zelenila.

Postoji projekat zelene zone sa rekreativnim sadržajima na potezu Selters banja – Koraćička (Kor) banja, urbaniste Čede Milićević, rađen kao turističko-sportsko rekreativna zona na obodu Beograda, nešto poput današnjeg projekta Linijskog parka na Dorćolu. Centralno mesto u gradu zauzima pijaca za koju se ne može reći da je uređena.

Pijaca predstavlja veliki potencijal za natkrivanje, proširenje parka sa druge strane ulice, dodavanje prostorija za kulturni sadržaj, itd.

Budućnost takođe vidim i u razvoju turizma. Na samo 12 km nalazi se planina Kosmaj, na čijem putu je, u rodnom selu Velimira – Bate Živojinovića, manastir Svetog Nikole (Pavlovac) – zadužbina Despota Stefana Lazarevića. Treba spomenuti i Spomen kompleks Crkvenac, koji se nalazi u užem području grada.

U budućnosti očekujem još veći broj stanova s obzirom na izgradnju planirane deonice autoputa, čime će se vremenska distanca smanjiti na 15 do 17 minuta od centra Beograda.

Koliko su Vam važne potrebe lokalne zajednice i trenutni ambijent prilikom projektovanja novih objekata?

Potrebe lokalne zajednice smatram veoma važnim, a odnos između arhitekture i zajednice dvosmernim i među – zavisnim.

Na koje ste projekte u Mladenovcu i okolini posebno ponosni?

Teško je dati prednost jednog projekta u odnosu na drugi, ali ako moram da izdvojim to bi bilo naselje Krošnja, rađeno prema projektu Dimitrija i Jelene Đukić, naselje K4 na Kosmaju i projekat vinarije na Orašcu koji ćemo tek imati priliku da predstavimo. Tu je i veliki broj porodičnih kuća gde je obostrano zadovoljstvo nas kao projektanata i klijenata.

Koji su Vaši startni prioriteti kada razgovarate sa klijentom o novom objektu ili šta je ono preko čega ne želite preći?

Mi to interno zovemo vođenjem intervjua, i smatramo da je komunikacija ključna. Bitno nam je za početak da ne postoje nikakvi ograničavajući faktori koji se tiču parcele, i naravno da su klijenti voljni da poštuju propisane parametre. Oko svega je moguće uspostaviti dogovor dokle god se poštuje naša struka i rad.

Koliko je psihologija važna u vašem poslu i da li Vam se nekada čini da ste više vremena proveli u pregovorima i dogovorima kako bi pomirili razlike u idejama vaših klijenta nego dok ste projektovali isti objekat?

Naravno, psihologija je veoma važna. Svi se klijenti razlikuju, dolaze sa određenim željama i ubeđenjima, ili nemaju definisane želje. Tokom razgovora je bitno upoznati klijenta, razumeti kako koristi prostore u kojima boravi, pomoći mu da definiše stavke koje formiraju projektni zadatak. Jasno definisan projektni zadatak direktno utiče na vreme koje je potrebno za izradu idejnog projekta.