Arhitekta jednog grada – Čačak: Radi lokalno, misli globalno

Kada se razmatraju karakteristike nekog grada ili regije, često se prvo pomisli na arhitekturu. Svaki grad ima svoje značajne građevine koje odražavaju njegovu bogatu istoriju i kulturu, što doprinosi stvaranju jedinstvenog identiteta grada. Zbog toga smo odlučili da u svakom broju zamolimo arhitekte da predstave svoj grad u kome žive i stvaraju.

#intervju

Za časopis „grenef – građevinarstvo & energetska efikasnost” govori Miroslav Petrović, arhitekta iz „Studia Skica“ Čačak.

Čačak je grad u centralnoj Srbiji koji ima bogatu istoriju i raz noliku arhitekturu. Grad se nalazi na kontaktu Šumadije i unutrašnjih Dinarida, te su uticaji ovih krajeva vidljivi u arhitektonskim stilovima koji se susreću u gradu. Reljef grada je pretežno brdsko — brežuljkasti, ravničarski u centralnom delu grada i planinski na njenom obodu. Kao grad koji ima dugu istoriju, Čačak je kroz vekove bio svedok brojnih događaja i promena. Umetnici, pisci, naučnici i drugi ljudi koji su prošli kroz ovaj grad ostavili su svoj trag u vidu spomenika kulture, muzeja, biblioteka i drugih institucija. U centru Čačka nalaze se zgrade iz perioda austrougarske vladavine, kao što su zgrada opštine i zgrada sadašnje Gimnazije. Ove građevine karakterišu secesijski detalji i klasične forme koje su bile popularne u to vreme. Izgled i lice grada koje se reflektuje u raznolikim fasadama, spomenicima i kulturnim ustanovama, odraz je umetničke note i sklonosti njegovih stanovnika prema estetici.

Kako je izgledao Čačak kada ste bili dete, a kako Vam izgleda danas?

Kada sam ja odrastao u ovom gradu, najzastupljenije u mom kraju bile su prizemne porodične kuće. Većina mojih drugova iz ulice i ja smo živeli u kućama, dok su višespratnice bile zastupljene u drugim delovima grada i gotovo sve potiču iz vremena komunizma. Višeporodično stanovanje nije nešto što je bilo karakteristično u ovom gradu kroz istoriju. Međutim, danas, kako se životni standardi menjaju, dolazi do velike migracije ljudi ka većim gradovima, pa i Čačku, višespratnice postaju prepoznatljivi obris ovog grada, naročito u poslednjih deset godina. Bitno je da urbanistički kapaciteti isprate investitorska ulaganja, što trenutno nije slučaj u našem gradu.

Kroz istoriju, ko je najviše gradio Čačak i čiji uticaj je najjači?

Jedan od prvih arhitektonskih obeležja grada jeste manastir Moravski Gradac koji je sagradio Stracimir, brat Stefana Nemanje, ali nažalost, taj objekat nije sačuvan, već je na njegovom mestu kasnije podignuta crkva. Dolaskom Turaka, grad je pretvoren u tursko naselje / kasabu i taj period nije doneo velikih graditeljskih pomaka. Međutim, jedan od bisera ovog grada jeste Hotel Beograd, odnosno 1900. godine podignut kao Hotel Kren, delo jedne austrijske industrijske porodice, i ovaj objekat predstavlja jedan od retkih secesionističkih dela arhitekture ovog dela Srbije.

Iz perioda nakon Drugog svetskog rata bih izdvojio projekat Doma kulture, delo zagrebačkog arhitekte Luja Šverera. Dodao bih i Mihajla Mitrovića, jednog od najznamenitijih jugoslovenskih arhitekata, poreklom iz našeg grada, koji je svoje umeće najpre pokazao izradivši generalne urbanističke planove desetak gradova i još mnogo projekata, među kojima je i Proleće – projekat višeporodičnog stanovanja u samom centru. Čačak kao grad poseduje jedno od kapitalnih dela još jednog srpskog i jugoslovenskog graditelja Bogdana Bogdanovića, a to je Spomen park borbe i pobede.

U kom pravcu bi po Vama trebalo da se razvija Čačak?

Čačku u ovom momentu nedostaje jasan urbanistički plan, odnosno vizija. Nedostatak čitljivosti arhitektonskog okruženja, fokus na pojedinačnim urbanim tačkama bez osvrtanja na makroplan, doveli su do neuređenog urbanizma, i nepovezane šire slike grada u arhitektonsko-urbanističkom smislu. Grad sa ovako jakim poslovnim težištem, i u budućnosti će prihvatati nove stanovnike, i njegova ekspanzija treba da bude što bolje isplanirana. Svi zajedno, pa i arhitekte kao bitni činioci jednog savremenog društva, treba da radimo na povećanju životnog standarda, a arhitektura igra veliku ulogu u tome. Takođe, na putu ka takvoj budućnosti, ne smemo da zaboravimo arhitektonske, istorijske i kulturne činioce nasleđa ovog grada koji nisu u zanemarljivom broju.

Koji je za Vaš omiljeni kutak u kom volite da provodite vreme u gradu?

U našem gradu smo projektovali veliki broj različitih restorana, kafića i poslastičarnica, u kojima mi, kao i naši sugrađani volimo da provodimo vreme. Kada govorimo o prostoru za odmor i rekreaciju, pomenuo bih i oazu pored reke Morave, gde su naše lokalne arhitekte izašle sa predlogom parternog uređenja, fontane, igrališta za decu i lokala…

Da li su neka zdanja uticala na Vaš pravac delovanja u arhitekturi i ko su vam bili uzori?

Kao vizionara i arhitektu koji je oblikovao arhitekturu XX veka, izdvojio bih Frank Lloyd Wrighta, koji je formirao potpuno novi arhitektonski izraz, a potisnuo dotadašnje postulate arhitekture. Kao osnovni cilj postavio je tehnička pravila i funkciju jednog prostora, u odnosu na izgled građevine i formu, čemu se do tada pridavala najveća pažnja. Wright je upotrebljavao najmodernija tehnološka i građevinska dostignuća, a građevine su odisale skladom, jednostavnošću i prirodnošću. Težio je projektovanju strukutra koje su u harmoniji sa ljudskom prirodom i okolinom, a ovu filozofiju nazivao je organska arhitektura. Još jedan arhitekta koji je prekinuo sa tradicionalnim građevinskim formama, a uveo primenu novih materijala poput armiranog betona, stakla i čelika, a čiji me rad izuzetno inspiriše je arhitekta Le Corbusier.

Kakvom vrstom arhitekture najviše volite da se bavite ili šta preferirate?

Za naš biro se sigurno može reći da je širokog opsega delovanja. Bavimo se različitim temama, od projekata stambenih zgrada, poslovnih objekta, kao i velikih kompleksa u različitim gradovima širom Srbije, a i van nje, do stambenih objekata u raznim turističkim centrima. Pored projektovanja različitih tipologija objekata, nač biro potpisuje i različite enterijerske projekte stanova, kuća, restorana, kafića, hotela…

Kada Vam dođu prijatelji ili poslovni partneri u Čačak, gde ih obavezno vodite?

To su uglavnom par gradskih restorana sa prijatnom atmosferom, ali nezaobilazan je i predeo Ovčarsko-kablarske klisure.

Da li se ono tradicionalno očuvalo? Kakav odnos imaju tradicionalna zdanja sa urbanim?

Dosta tradicionalnog u Čačku je očuvano, a jedna od metoda koja se koristi na starim objektima je revitalizacija. Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo koji utvrđuje nepokretna kulturna dobra od izuzetnog i velikog značaja, ima veliki uticaj na grad Čačak, i ne dozvoljava značajne izmene na tradicionalnim građevinama. Novi objekti uglavnom prate savremene trendove, i neretko je slučaj da oni kao takvi nisu u koleziji sa datim tradicionalnim građenim kontekstom.

Da li se više razvijaju ruralni ili urbani delovi grada?

U ovom momentu, u fokusu je urbani deo grada, kako na planu privatnih, tako i javnih, gradskih investicija. Ovakav trend je posledica velike migracije ljudi ka ovom gradu i tendencija grada da poboljša vizuelni, prostorni i kulturni identitet. Nadam se da će u skorijoj budućnosti i ruralni delovi grada biti oblast delovanja.

Koliko klima i reljef utiču na arhitekturu u Vašem gradu?

Čačanska kotlina, nadmorske visine od 200 – 300 metara je na teritoriji grada oivičena planinama Ovčar i Kablar sa zapada, Jelicom sa juga i planinama Vujan i Bukovik sa severa. Zbog ovakve pozicije, grad je manje izložen uticajima vetra, i ušuškan je u kotlini koju okružuju pomenuti planinski venci.

Da li se obraća pažnja na energetsku efikasnost pri izgradnji novih objekata, konkretno mislimo na Vaše klijente?

Svaki novi objekat mora da zadovolji određene mere energetske efikasnosti. Prilikom projektovanja novih prostora, kao i intervencija koje u njemu preduzimamo, stvaramo takve uslove da objekat troši manje energije, a da komfor života bude povećan. Osnovne mere koje preduzimamo su uvođenje novih materijala, toplotno izolovanje objekta, što je ujedno i osnovna mera energetske efikasnosti koja daje i najbolje rezultate, zatim postavljanje solarnih i toplotnih pumpi. Takođe, trudimo se da prilikom celog procesa izrade projekta edukujemo i naše klijente o tome kako da uštede energiju u objektu.

Na koje ste Vaše projekte najponosniji i šta biste izdvojili za „grenef“?

Ne bih voleo da izdvajam nijedan pojedinačni projekat. Svakom od njih pristupamo sa istim entuzijazmom, ali sa novim idejama. Vremenom smo stekli poverenje klijenata u našu viziju, i na taj način dobili smo priliku da izrazimo naše zamisli, pun potencijal ideja i načela kojim se ovaj biro vodi.

I na kraju… Zašto Čačak tj. šta je ono što Vas je zadržalo da karijeru gradite u svom gradu?

Po završetku školovanja u Beogradu, vratio sam se u Čačak, a političke reforme koje su se dogodile u periodu 1999. i 2000. godine davale su nadu da se stvori mogućnost za nove i bolje stvari koje sam imao u svojoj zamisli. Jedna od vodećih maksima bila mi je „radi lokalno, misli globalno”. Vremenom smo izgradili poverenje i stvorili saradnju sa klijentima širom Srbije sa kojima konstantno sarađujemo.